آخرین مطالب
امکانات وب
صلوات ذکری آسمانی
صلوات ذکری است که خداوند در قرآن کریم مداومت بر آن را ستوده و به آن سفارش کرده و فرموده است: «إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا [احزاب/۵۶] همانا خدا و فرشتگانش بر پیامبر درود و رحمت می فرستند. ای اهل ایمان! بر او درود فرستید و آن گونه که شایسته است، تسلیم او باشید.» طبق این آیه قرآن صلوات بر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) ذکر و عملی صالح و خدایی است؛ اما آیا صلوات بر خاندان پیامبر نیز کاری صحیح و شایسته است؟ آیا اضافه کردن آل و اهل بیت رسول اکرم (علیهم السلام) به انتهای صلوات بر پیامبر (صلی الله عللیه و آله) جایز است؟ پاسخ این پرسش در مراجعه به تفسیر آیه بالا به دست می‌آید. البته همه می‌دانیم که بهترین مفسر و مبیِن کلام الهی، رسول الله حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) است.
کعب بن عجره می‌گوید: پس از نزول آیه ۵۶ سوره احزاب برخی از اصحاب عرض کردند: ای رسول الله چگونه بر تو صلوات بفرستیم؟ پیامبر فرمودند: «قُولُوا اللّهم صلّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ عَلَی آلِ مُحَمَّدٍ[۱] بگویید: صلوات و درود الهی بر محمد و بر خاندانش باد.» طبق این پرسش و پاسخ می‌توان بیان کرد که آیه تنها مخصوص پیامبر نیست و اهل بیت پیامبر (علیهم السلام) نیز مشمول سفارش الهی هستند و مراد خداوند به آنها نیز تعلق گرفته که پیامبر (صلی الله علیه و آله) آنها را ذکر کرده است.[۲]
نقل صحیح بخاری و صحیح مسلم
در کتاب بخاری و مسلم که معتبرترین کتاب‌های اهل سنت است؛ آمده که کعب بن عجره می گوید: در محضر رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نشسته بودم که مردی آمد از حضرت پرسید: ای رسول خدا! ما می‌دانیم چگونه به شما سلام کنیم؛ ولی نمی‌دانیم چگونه به شما صلوات بفرستیم. به ما بگویید که صلوات بر شما چگونه است؟
حضرت فرمود این گونه بگویید: «اللّهمّ صَلِّ على مُحمُدٍ و على آلِ مُحمّدٍ كَمَا صَلَّیتَ عَلى آلِ اِبراهیمَ اِنَّكَ حَمیدٌ مجیدٌ اللّهمّ بارِك علَى مُحَمّدٍ و على آل محمد كما باركتَ على آل ابراهیمَ اِنّكَ حمیدٌ مجیدٌ[۳] خداوندا بر محمّد و آل محمّد صلوات فرست، همان گونه که بر ابراهیم و آل ابراهیم صلوات فرستادی، راستی را که تو ستوده و والائی. و بر محمّد و آل محمّد فزونی بخش، همان گونه که بر ابراهیم و آل ابراهیم فزونی دادی، راستی را که تو پسندیده و عظمائی.»
همچنان که مشاهده می‌شود در تفسیر آیه شریفه، چه به نقل ابن حجر و چه طبق نقل صحیحین، خاندان و آل پیامبر (علیهم السلام) ذکر شده است. پس اضافه کردن خاندان پیامبر پس از ذکر صلوات بر پیامبر (علیهم السلام) نه تنها جایز است؛ بلکه کاری شایسته نیز است.
صلوات ابتر
یکی از نهی‌ها در کلام معصومین (علیهم السلام) درباره صلوات، حذف «آل محمد» است. علامه طباطبایی (رضول الله تعالی علیه) نوزده روایت از اهل سنت را دلیل صلوات کامل می‌داند و روایات شیعه را در تأیید صلوات کامل (صلوات بر پیامبر و خاندان ایشان) را بی‌شمار ذکر کرده و بیان داشته: «در صحاح اهل سنت است: «اگر «آل محمد» نباشد، صلوات ابتر است و كسی كه آن را نگوید، دست رد بر سینه‌اش می‌خورد و به او خطاب می‌شود: "لا لَبّیك وَ لَا سَعَدَیک[۴] پاسخ داده نشدی و سعادتمند نیستی"»
ابن حجر نیز در حدیثی بیان داشته که پیامبر فرمودند: «لاتُصَلُّوا عَلَی صَلاةَ البَتْراءِ، قالُوا: وَ ما الصَّلاةُ البَتراءُ یا رسولَ اللهِ؟ قالَ صَلَّی اللهُ علیهِ و آله: لاتَقُولُوا "اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحمَّدٍ" وَ تُمسِکونَ، بَلْ قُولوا: "صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ[۵]؛ صلوات ناقص و بدون دنباله بر من نفرستید. اصحاب پرسیدند: صلوات ناقص و بدون دنباله چیست؟ پیامبر فرمودند: نگویید" اَلَّلهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ" و سکوت کنید؛ بلکه بگویید: " الّلهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ "»
کلام پایانی
صلوات بر پیامبر سفارشی الهی است و پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) طریقه صحیح صلوات را به ما آموزش داده و در تمام آنها سفارش به اضافه کردن خاندان ایشان در پایان صلوات‌ها ذکر شده است. بنابراین بیان "آل محمد" در پایان صلوات نه تنها جایز بلکه شایسته است و حذف آن از صلوات کاری است که پیامبر از آن نهی کرده‌اند.
پی‌نوشت
[۱]. الصواعق المحرقة على أهل الرفض والضلال والزندقة، ابن حجر الهيتمي، أحمد بن محمد بن علي، ناشر: مؤسسة الرسالة، لبنان، سال چاپ: ۱۴۱۴، ص۱۴۶.
[۲]. همان.
[۳]. صحیح البخاری، محمد بن اسماعیل بخاری، ناشر: دار الفکر، بیروت، سال چاپ: ۱۴۰۱، ج۲، ص۱۵۹ و ج۳، ص۱۱۹ و ج۴، ص۷۲؛ صحیح مسلم، مسلم بن الحجاج نیسابوری، ناشر: دار الفکر، بیروت، ج۱، ص ۳۰۵.
[۴]. رک: تفسیر المیزان، علامه سید محمد حسین طباطبایی، ناشر: بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی، سال چاپ: ۱۳۷۶، ج ۱۶، ص ۳۴۴.
[۵]. الصواعق المحرقة، ص۲۳۲.