آخرین مطالب
امکانات وب
دشمنان اسلام، بزرگترین مانع روبروی خود را، قرآن کریم می‌دانند. چرا که بلندای قرآن کریم، به عنوان معجزه جاوید دین اسلام، دست نیافتنی است و به همین جهت، معجزه است. دشمنان، برای از میان برداشتن این کوه اعتقادی، به هر هجوم، تبلیغ و دست‌آویزی متوسّل می‌شوند تا بتوانند، ذرّه‌ای از اعتقاد مسلمانان درباره قرآن بکاهند و جالب آنکه؛ هربار و با طرح هر شبهه‌ای، جواب آن را از خود قرآن دریافت می‌کنند و این است معنای اعجاز و زنده بودن قرآن کریم! لذا به جای اینکه از ابهّت و عظمت قرآن کم شود، روز به روز، وجوه اعجاز آن نمایان‌تر شده است. یکی از دستاویزهای دشمنان قرآن، برای دور کردن عموم مردم از سفره پربرکت آن، عربی بودن آن است. شبهه می‌کنند که: «فهم قرآن، مهم است. قرآن به زبان عربی است؛ پس چه نیازی به قرائت قرآن داریم. باید ترجمه قرآن را بخوانیم و بعد از اینکه مقدار قابل فهم آن را، دریافت کردیم، نه تنها نیاز به قرائت قرآن نداریم؛ بلکه دیگر هیچ نیازی حتّی به ترجمه آن نداریم. زیرا فهم، مهم است، نه قرائت! و مقداری که قابل فهم بوده است را از راه مطالعه قرآن فهمیده‌ایم. خلاصه این شبهه آن است که؛ قرآن را باید مطالعه کرد نه قرائت!»
پس از تشریح اصل شبهه، در این نوشتار به بررسی و نقد آن می‌پردازیم.
مراتب فهم قرآن
قرآن کریم، مجموعه بی‌پایانی از معارف، در موضوعات گوناگون است. دلیل اینکه به زبان عربی نازل شده است، قدرت و قابلیّت برتر این زبان، در انتقال مفاهیم گوناگون و عمیق و در عین حال، آسانی آن، به نسبت عمق مفاهیم آن است. قرآن کریم می‌فرماید: «وَ الْكِتَابِ الْمُبِينِ إِنَّا جَعَلْنَاهُ قُرْءَانًا عَرَبِيًّا لَّعَلَّكُمْ تَعْقِلُون؛[زخرف/2-3] سوگند به كتاب مبين(و روشنگر)، كه ما آن را قرآنى فصيح و عربى قرار داديم، شايد شما(آن را) درك كنيد!» همانطور که این آیه شریفه اشاره دارد؛ واقعیّت این است که قرآن کریم برای تعقّل و فهم، به زبان عربی نازل شده است. به این معنا که زبان عربی قابلیّت داشته که تمام مراتب مفاهیم قرآنی را در الفاظ و ترکیبات خود جای دهد. امام علی(علیه السلام) می‌فرمایند: «اِنَّ القُرآنَ ظاهِرُهُ اَنیقٌ وَ باطِنُهُ عَمیقٌ؛[1] ظاهر قرآن، شگفت انگیز و زیبا و باطنش ژرف و عمیق است.» این روایت نیز در سطحی پایین‌تر از قرآن کریم، دارای ظرافت‌ها و عمق معنایی خاصّی است. هر لایه‌ای از مفاهیم قرآنی، نسبت به لایه عمیق‌تر از خود، ظاهر محسوب می‌شود. بالاترین لایه قرآن کریم که همان ظاهر ترکیبی الفاظ قرآن کریم هستند نیز دارای شگفتی‌ها و زیبایی‌ها و نکات قابل استفاده فراوانی است.
تأمّل و تدبّر
همانطور که گفته شد؛ کلام قرآن کریم با استفاده از ابزار مستعدّ زبان عربی، حقایق فراوانی را در دل خود جای داده است؛ که تنها از راه تدبّر و کنکاش و تحقیق و دقّت، به دست می‌آید. در آیات فراوانی، قرآن کریم، به مسأله ضرورت تعقّل و تدبّر در آیات الهی و قرآن کریم اشاره می‌کند. مثلاً می‌فرماید: «الر تِلْكَ ءَايَاتُ الْكِتَابِ الْمُبِينِ إِنَّا أَنزَلْنَاهُ قُرْءَانًا عَرَبِيًّا لَّعَلَّكُمْ تَعْقِلُون؛[یوسف/2-3] الر، آن آيات كتاب آشكار است! ما آن را قرآنى عربى نازل كرديم، شايد شما درك كنيد(و بينديشيد)!» تعقّل در کلمات و عبارات عربی، مستلزم قرائت هر چه بیشتر این آیات نورانی است. چرا که با تکرار در قرائت آیات عربی قرآن است که فرصت تأمّل و تفکّر در آن‌ها مهیّا می‌شود.
ذکر
یکی از ویژگی‌های زبان عربی، در موقع دعا کردن و ذکر و یاد خداوند، روشن می‌شود. به این معنا که ذکر و یاد الهی، دارای اصول و آدابی است که بهترین نوع آن، استفاده از اذکار مأثوره‌ای است که از طرف معصومین(علیهم السلام) به دست ما رسیده است. گر چه، ارتباط به معنای عامّ آن، به وسیله هر زبان دیگری نیز ممکن است؛ امّا برای انجام فرائض خاص دینی و نیز برای انجام بعضی عبادات مستحبّی ویژه، دستور به استفاده از اذکار و آیات خاصّی داده شده است. بنابراین معلوم می‌شود در آن عبارات، اثر ویژه‌ای قرار داده شده است که در عبارات شبیه به آن، با زبان‌های دیگر، وجود ندارد. یکی از آثاری که خداوند متعال در اذکار و نیز در قرائت آیات نورانی قرآن کریم نهاده است، جلا دادن روح و قلب انسان است. پیامبر گرامی اسلام(صلّی الله علیه و آله) در ابن باره می‌فرمایند: «اِنَّ هذِهِ القُلوبَ لَتَصدَاُ کَما یَصدَاُ الحَدیدُ وَ اِنَّ جِلاءَها قِراءَةُ القُرآنِ؛[2] به راستی این قلب‌ها زنگار می‌گیرد، همانطور که آهن زنگار می گیرد، جلای قلب ها قرائت قرآن است.» در مورد ذکر و یاد خدا، امام حسن عسکری(علیه السلام) می‌فرمایند: «أكثِروا ذِكرَ اللّهِ و ذِكرَ المَوتِ و تِلاوَةَ القُرآنِ؛[3] خدا را بسيار ياد كنيد و هميشه به ياد مرگ باشيد و قرآن زياد بخوانيد.» پس یکی از آثار آیات عربی قرآن کریم، همان آثار ذکر و یاد الهی است. چنانکه ، یکی از اسامی قرآن نیز، "ذکر" است: «إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَ إِنَّا لَهُ لَحافِظُون؛[حجر/9] ما قرآن را نازل كرديم و ما به طور قطع، نگهدار آنيم!»
نتیجه اینکه؛ هدف اصلی قرآن کریم، هدایت بر مبنای فهم و شناخت است؛ امّا با توجّه به تفاوت مراتب مفاهیم قرآن کریم، برای فهم هر چه عمیق‌تر از قرآن کریم، باید با ممارست و تکرار هر چه بیشتر، بیش از پیش، بر روی خود آیات قرآن تأمّل و تدبّر کرد؛ و یکبار مطالعه قرآن و یا مطالعه چندباره ترجمه قرآن، چنین نتیجه‌ای را به همراه ندارد. ضمن اینکه، قرائت آیات قرآن آثار و برکات خاصّی را داراست که در مطالعه آن، وجود ندارد.
پی‌نوشت
[1]. شريف الرضي، محمد بن حسين؛ نهج البلاغة( للصبحي صالح)، 406ق، محقق / مصحح: صالح، صبحي؛ ناشر: هجرت، قم، سال چاپ: 1414 ق، ص61.
[2]. ديلمى، حسن بن محمد؛ إرشاد القلوب إلى الصواب( للديلمي)، 841ق، ناشر: الشريف الرضي، قم، سال چاپ: 1412 ق، ج1، ص78.
[3]. ابن شعبه حرانى، حسن بن على؛ تحف العقول، قرن 4 قمری، ناشر: جامعه مدرسين، قم، سال چاپ: 1404ق، ص488.
منبع مطلب
مکتب قرآن...